سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

 گزارش ایرنابه نقل از روابط عمومی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی :

 درخت عنصر زنده‌ای است که به علت ۳۳نوع خدمتی که به اکوسیستم ارائه می کند یکی از ارزشمندترین موجودات زنده جهان محسوب می‌شود و در حقیقت اگر درخت نبود در تولید اکسیژن، ترسیب کربن، حفاظت از تنوع زیستی، حفاظت از خاک و انباشت سفره‌های آب زیرزمینی با مشکلات جدی روبه‌رو می‌شدیم.

برگ درخت قادر است با جذب گرد و غبار و سایر ذرات معلق در هوا و با انجام فرایند فتوسنتز، دی اکسید کربن هوا را جذب و از آن اکسیژن بسازد و به طور طبیعی با جذب کربن اضافی هوا به پالایش هوا کمک کند.

هر درخت قادر است سالانه به طور میانگین ۲کیلوگرم اکسیژن تولید کند و میزان اکسیژن آزاد شده به وسیله درختان پهن‌برگ در هر هکتار بین ۲۵۰۰تا ۳۰۰۰کیلوگرم است که می‌تواند نیاز ۱۰انسان را تامین کند.

از سویی یک درخت در مدت یک سال با انجام عمل تبخیر و تعرق به اندازه ۲۵۰تا ۴۰۰لیتر آب را به صورت بخار از خود متصاعد می‌کند؛ همچنین در تعیین دمای محیط پیرامونی خود نقش دارد به طوری که هوای یک منطقه درختکاری شده می‌تواند تا ۱۱درجه سانتیگراد خنک‌تر از منطقه بی‌درخت همجوار آن باشد.

بنا بر اعلام کارشناسان یک درخت ۵۰ساله به خاطر خدماتی که به اکوسیستم یا بوم‌سازگان ارائه می‌دهد تا ۲۰۰هزار دلار ارزش‌گذاری شده است.

اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت طی چهار سال که توسط دولت با مشارکت مردم و دوستداران محیط زیست صورت می گیرد، اقدامی شجاعانه و با هدف حل مشکلات موجود در بیابان زایی و توسعه جنگل های دست کاشت کشور است.

ایران، با ۱۴.۳میلیون هکتار جنگل، که معادل ۸.۷درصد از کل مساحت آن را دربرمی گیرد، کشوری کم جنگل است در حالی که فرسایش خاک آن سه برابر متوسط جهانی است و سالانه خسارتی بالغ بر ۲۸میلیارد دلار از این ناحیه به کشور وارد می‌شود.

بر اساس بررسی‌های اخیر مرکز پژوهشهای مجلس، کشور ما در ۵۰سال گذشته با ۲درجه افزایش دما، ۵۵میلی‌متر کاهش بارندگی و ۲۷۰میلی متر افزایش تبخیر رو به رو شده است.

در این میان خطه خراسان رضوی به دلیل درگیری خطه خشک و نیمه‌خشکش با کاهش بارش ها و خشکسالی و در پی آن فرسایش آبی، بادی و خاکی، شاهد از دست رفتن سالانه چندین میلیون تن خاک خود است.

خراسان رضوی ۱۸درصد از گستره کل بیابان‌های ایران را دارد و بر این اساس هم‌اینک ۵.۵میلیون هکتار از مساحت خراسان رضوی یعنی ۴۸درصد گستره این استان را اقلیم بیابانی تشکیل می‌دهد.

آخرین بررسی‌های اعلام شده از سوی سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری نشان از شناسایی دست‌کم ۳۰کانون تحت تاثیر فرسایش بادی با سطحی معادل ۲میلیون و ۴۰۰هزار هکتار در خراسان رضوی دارد که تا پیش از این مطالعات، گمان می رفت شمار آنها تنها ۱۶کانون با گستره یک میلیون و ۲۰۰هزار هکتار باشد.

فرسایش خاک، از بین رفتن پوشش گیاهی، اثرات مخرب خشکسالی و کاهش بارشها همه و همه در گذر زمان و در پی هم رقم خورده است و برای مدیریت آن هم نیاز به گذر زمان و اجرای برنامه‌های بلندمدت و هدفمند، با در نظر گرفتن کلیه جوانب امر است.

هم اکنون هشت میلیون و ۲۰۰هزار هکتار از مجموع ۱۱میلیون و ۸۰۰هزار هکتار پهنه استان خراسان رضوی را عرصه‌ های منابع طبیعی تشکیل می‌دهند که ۵.۵میلیون هکتار آن مناطق بیابانی است.

سهم کاشت ۱۴۴میلیون اصله درخت برای خراسان رضوی

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی گفت: طرح کاشت یک میلیارد اصله نهال اخیرا توسط رییس جمهور و وزیر جهاد کشاورزی به ادارات کل منابع طبیعی استانها ابلاغ شده و هدف از آن توسعه فضای سبز و جنگلی، حفظ و حراست از محیط زیست، ترسیب کربن و کاهش آلودگی هوا به منظور اجرا طی مدت چهار سال با کمک مردم در دستور کار قرار گرفته است.

محسن فنودی با بیان اینکه سالانه باید ۲۵۰میلیون اصله نهال در کشور تولید و کاشت شود، ادامه داد: با کمک مردم و همراهی دوستداران منابع طبیعی و محیط زیست، سهم سالانه خراسان رضوی از این میزان کاشت ۳۶میلیون درخت است.

وی سال آغاز اجرای این طرح را سال آینده اعلام کرد و افزود: هم اکنون کار تجهیز و آماده سازی کلیه نهالستان های استان را به منظور تهیه قلمه و بذر درخت در حال انجام است.

فنودی بیان کرد: برای امسال یک میلیون و ۳۰۰هزار اصله نهال جنگلی از انواع مختلف آماده توزیع شده است که برای کاشت آن نیازمند همکاری مردم و دستگاههای دولتی هستیم.

وی گفت: همچنین انتظار داریم ۷۰۰هزار نهال هم توسط بخش خصوصی در استان کاشته شود که به این ترتیب کاشت ۲میلیون اصله نهال طی امسال محقق خواهد شد.

مدیرکل منابع طبیعی خراسان رضوی بیان کرد: افزون بر هشت میلیون هکتار از کل مساحت ۱۱.۶میلیون هکتاری استان را عرصه های منابع طبیعی زیر پوشش این اداره تشکیل می دهد که در همه ۳۳شهرستان استان اقدامات خوبی برای حفظ، حراست، احیا، توسعه و بهره برداری از منابع طبیعی انجام شده است اما بدون کمک و حضور مردم هیچ اقدامی محقق و منتج به نتیجه نمی شود.

مشارکت مردم رمز اصلی اجرای طرح

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی اظهار کرد: یکی از طرح های مهم اجرایی دولت سیزدهم، ابلاغ "طرح کاشت مردمی یک میلیارد درخت در چهار سال" است که برای اجرای آن نیاز به مشارکت مردم و کلیه دستگاه های دولتی، نهادهای مردمی، شهرداری ها، انجمن ها و گروههای ورزشی و غیره است.

علی شکاری با بیان اینکه از مجموع هشت میلیون هکتار سطح تحت مدیریت این اداره کل در استان، ۷۵۶هکتار را جنگل ها تشکیل می دهند، ادامه داد: در راستای جلب مشارکت ها، رایزنی و تفاهم نامه همکاری با ادارات کل آموزش و پرورش، صدا و سیما، نیروهای نظامی و انتظامی، بسیج و شورای هماهنگی مبارزه با قاچاق مواد مخدر در حال انجام است.

وی ادامه داد: سوالات و ابهاماتی در خصوص امکان کاشت درخت و تامین آب آن و دیگر موارد مربوطه در قالب موشن گرافی تهیه و در شبکه های اجتماعی منتشر شده است.

وی بیان کرد: در قالب تفاهم نامه های مذکور برای عملیاتی کردن این طرح از ظرفیت اردوگاه های آموزش و پرورش، کمپ های اصلاح و پرورش، پادگان های آموزشی و هنرستانها استفاده می‌شود.

شکاری گفت: در بحث توزیع و کاشت نیز در قالب تفاهم نامه با متقاضیان نهال با ارایه نقطه جغرافیایی و محل کاشت، اقدام لازم صورت می گیرد ضمن اینکه در این طرح اجرای تعهدات بین المللی، از جمله کنوانسیون‌های بین المللی بیابان زدایی، تغییر اقلیم و تنوع زیستی مورد توجه قرار گرفته است.

وی افزود: این طرح با هدف کاهش سطوح تخریب شده و ارتقای سطح ناپایداری های منابع طبیعی شکل گرفته و برای اجرای آن از ظرفیت مردمی در کنار امکانات دولتی به نحوی بهینه استفاده خواهد شد.

وی خاطرنشان کرد: طرح مذکور از سال ۱۴۰۲کلید می خورد اما امسال نیز یک میلیون و ۳۰۰هزار اصله نهال از گونه های مقاوم و سازگار مانند سنجد، عناب، زیتون تلخ، اقاقیا، چنار، صنوبر، پسته، توت و بنه از محل تولید نهالستان های منابع طبیعی برای کاشت در سراسر استان توزیع می‌شود.

کاشت درخت، راه برون رفت از نابودی انسان

شکاری با اشاره به تحقیقات انجام شده، بهترین راه برون رفت از مشکلات محیط زیستی را، احیا و توسعه جنگل ها و کاشت درخت دانست و گفت: در نبود و کمبود درخت، بروز گرد و غبار و ریزگرد، آلودگی آب و خاک، افزایش انواع آفت و بیماری در جنگلهای کشور، برهم خوردن تعادل اکولوژیکی اکوسیستم های جنگلی، بیابان زایی و غیره رخ می نماید.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی افزود: میزان تولید دی اکسید کربن در جهان حدود ۳۶میلیارد تن است و زمین هر ساله به طور متوسط ۱۵میلیارد درخت را از دست می دهد بنابراین کاشت درخت ضرورتی برای تداوم زیست بشر است.

وی با بیان اینکه به دنبال تخریب جنگلها در دنیا شاهد مشکلاتی هستیم، گفت: افزایش گازهای گلخانه‌ای، بروز پدیده ریزگرد و گرد و غبار، شدت فرسایش خاک، بروز بلایای طبیعی، آلودگی آب و خاک و تغییر اقلیم از جمله پیامدهای تخریب جنگل است.

توسعه ۷۰هزار هکتاری فضای سبز

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی گفت: با برنامه ریزی انجام شده و اجرای این طرح سالانه ۷۰هزار هکتار توسعه فضای سبز، عملیات بیابان زدایی و توسعه کیفی مراتع استان محقق می شود.

شکاری ادامه داد: این میزان شامل ۳۰هزار هکتار عملیات بیابان زدایی و ۴۰هزار هکتار توسعه جنگل، فضای سبز و مرتع می‌شود.

وی با بیان اینکه تا قبل از این طرح، اعتبارات مربوط به ایجاد جنگل دست‌کاشت بیابانی در استان ۴۰میلیارد تومان بود، گفت: در سفر اخیر رییس جمهور مبلغی معادل ۷۰میلیارد تومان به این رقم اضافه و اعتبار یادشده حدود سه برابر شد، که این امر نشان از توجه ویژه دولت به محیط زیست و منابع طبیعی دارد.

وی با اشاره به اینکه خراسان رضوی در ایجاد جنگل دست کاشت بیابانی در کشور رتبه برتر را دارد، افزود: اعتبارات این بخش سنواتی است و از زمان راه اندازی صندوق توسعه ملی سالانه به صورت میانگین بین ۳۰تا ۳۵میلیارد تومان تخصیص اعتبار داریم.

وی ادامه داد: از مجموع ۵۷۰هزار هکتار جنگل بیابانی استان خراسان رضوی، ۲۷۰هزار هکتار جنگل‌های بیابانی طبیعی و ۳۰۰هزار هکتار جنگل دست کاشت است که با گونه‌هایی همچون تاغ، قره داغ، اسکنبیل، اشنیان و آتریپلکس ایجاد شده است.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی گفت: کارکنان این اداره از سال ۱۳۴۰تاکنون این جنگلها را کاشته و حفاظت و مراقبت کرده اند.

فرسایش خاک، چالشی جدی

فرسایش خاک به ۲نوع قابل تفکیک است، فرسایش آبی که به وسیله سیلاب و رواناب‌های سطحی بر اثر بارش های شدید ایجاد می‌شود و دیگری فرسایش بادی که توسط بادهای شدید در ‌سطح خاک با جابه جا کردن ذرات شن رقم می خورد.

رییس اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی نیز پیش از این در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفته بود که از مجموع ۵.۵میلیون هکتار عرصه بیابانی استان، طبق آخرین بازنگری انجام شده در سال ۹۷، اراضی تحت تاثیر فرسایش بادی ۲میلیون و ۴۷۰هکتار است.

محمود زنگنه در خصوص تفاوت گرد و غبار با توفان های شن و حرکت شنهای روان گفت: توفان های شن از ذرات شن و ماسه (نسبتا درشت) در مناطق خشک که در سطح زمین هستند، تشکیل شده است.

این مسوول بیان کرد: وقتی سرعت و شدت باد افزایش می‌یابد ، این ذرات به سمت بالا رانده می‌شوند و تا زمانی که باد شدید باشد، قادر به طی مسافت به صورت افقی در هوا و یا لغزش بر روی زمین هستند اما به محض کاهش و یا قطع باد، ذرات بر روی زمین می‌نشینند.

وی در خصوص گرد و غبار نیز گفت: تفاوت عمده‌ای که گرد و غبار با توفان‌های شن و ماسه دارد، در اندازه ذرات معلق موجود در هوا است.

زنگنه افزود: ذرات گرد و غبار بسیار ریز و قطر آنها کمتر از ۱۰۰میکرون (یک میلیونیوم سانتیمتر) است و این مشخصه‌ای است که به آنها اجازه می دهد گسترده‌تر شوند و همین باعث می‌شود احساس کنیم محیط آلوده است.

رییس اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی ادامه داد: علاوه بر این، یکی از ویژگی های گرد و غبار آن است که از تشکیل ابر در منطقه جلوگیری می کند به طوری که میزان بارش در مناطقی که گرد و غبار در آن تشکیل شود، بسیار کاهش می یابد.

وی بیان کرد: به عبارتی گرد و غبار، حاصل معلق شدن ذرات بسیار ریز خاک در هواست که در مدت طولانی با حرکت و جریانات هوا یک تا چند روز در هوا معلق می ماند و از فاصله نسبتا زیاد (گاه چند صد کیلومتر) حمل می‌شود.